Trong Giáo hội Công giáo có nhiều vị Thánh lớn. Lớn đây không phải theo chiều cao, chiều rộng về thân xác của con người. Nhưng theo chiều đời sống tư tưởng tinh thần đạo đức của vị đó. Một trong những vị Thánh lớn là Thánh Thomas thành Aquino.
Thomas sinh năm 1225 ở lâu đài Roccasecca vùng thành Aquino sát gần thành phố Neapel. Thomas là người con thứ bảy của gia đình quyền qúi.
Khi Thomas lên 05 tuổi cha mẹ đã gửi con mình vào học trường nhà Dòng Benedictino Monte Casino, với ý muốn sau này Thomas tu Dòng này và kế vị người cậu làm Đan viện phụ của Dòng.
Năm được 14 tuổi, Thomas vào học ở đại học Neapel, và năm 1244 Thomas xin nhập vào Dòng Dominico (Daminh). Quyết định này của Thomas đi ngược lại ý muốn của gia đình. Cha mẹ và anh em đã khuyến dụ cùng bắt Thomas về giam ở lâu đài Roccasecca một năm, nhưng Thomas một mực cự tuyệt chống lại. Sau cùng Thomas đã thắng và tiếp tục đời học hành ở tu viện Dominico thành Neapel.
Công việc học hành tu trì của Thomas tiếp tục ở Bologna rồi Paris về triết học và thần học.
Từ năm 1248 đến 1252 Thomas đến Koeln học với Thánh Albertus magnus và sau đó là phụ giảng cho Albertus magnus, và trở thành giáo sư ở Paris, sau đó ở Roma, Viterbo và Orvieto.
Linh mục tu sỹ Thomas thành Aquin là một nhà tư tưởng thâm sâu uyên bác về thần học, đồng thời là một người có lòng đạo đức kính mến Chúa sâu xa với nếp sống khiêm cung. Thomas đã viết nhiều bài suy luận thần học sâu sắc, đặc biệt là bộ Tổng luận thần học - Summa theologiae và bộ Sách phản biện lại các dân tộc - Summa con tra gentiles, cùng các bài viết về kinh thánh và về triết học Aristoteles.
Thánh Thomas thành Aquino là một nhà thần học cùng triết học với những suy luận tư tưởng lỗi lạc uyên bác của thời Trung cổ. Tư tưởng suy luận thần học của Ông theo một hệ thống như của Aristoteles, dựa trên lý trí. Đức tin và lý trí không phản ngược lại nhau.
„Thánh Thomas với ơn đặc sủng của mình là một nhà triết học và thần học đã đề ra một cung cách về sự hài hòa giữa lý trí và đức tin, những bình diện suy luận của tinh thần con người trong gặp gỡ đối thoại thành hiện thực. Như vậy Thánh Thomas qua suy luận đã thổi làn sinh khí về lý trí con người cho lan tỏa rộng theo đường ngang vòng chân trời. Trái lại nếu con người chỉ tập trung giới hạn vào vật chất cùng những thử nghiệm có thể kiểm nghiệm được để suy luận, và đóng cửa không còn biết tới những thắc mắc về sự sống, về chính mình và về Thiên Chúa, họ sẽ trở thành nghèo nàn. Mối tương quan giữa đức tin và lý trí ngày nay trong thế giới tây phương trở thành nền văn hóa quan trọng và là một thách thức hàng đầu…“ (Giáo hoàng Benedickt XVI. ngày 28.02.2007 về Thánh Thomas thành Aquin).
Trên đường trở về sau khi họp Công đồng Lyon thứ hai, như là người cố vấn cho Đức Giáo Hoàng Gregor X., Thánh Thomas lâm bệnh và qua đời ngày 07. 03.1274 ở tu viện Fossanuova phía nam Roma.
Năm 1323 Đức Giáo Hoàng Gioan XXII. đã nâng linh mục Thomas lên hàng Chân phước, và năm 1567 Đức Giáo Hoàng Pio V. đã tuyên phong Linh mục Thomas thành Aquino lên hàng Hiển thánh đồng thời phong là Tiến sĩ hội thánh.
Năm 1879 Đức Giáo Hoàng Leo XIII. đã công nhận tuyên dương tư tưởng thần học triết học của Thánh Thomas thành học thuyết Thomas, và cho trở thành bộ môn bắt buộc học ở các chủng viện giáo hội trong việc đào tạo các chủng sinh trở thành linh mục.
Những hình vẽ hay tượng tạc Thánh Thomas mặc áo dòng Daminh mầu trắng có chiếc mũ áo mầu đen, cùng với nhiều hình ảnh biểu tượng chung quanh:
- Trên tay có cuốn sách, cây bút và lọ mực nói đến thánh nhân là vị bác học uyên thâm.
- Cành nhánh hoa huệ mầu trắng muốn nói đến sự thanh sạch thanh tịnh của đời thánh nhân. Và cũng là biểu hiệu nói đến thánh nhân là Doctor angelicus - Tiến sĩ thiên thần.
- Hình con chim bồ câu trong ý nghĩa biểu tượng thánh nhân được đức Chúa Thánh Thần soi sáng hướng dẫn tư tưởng.
- Mặt trời, ngôi sao và mảnh đá qúy ở trước ngực ý muốn nói về những tư tưởng của Thánh nhân như ánh sáng dẫn đường soi chiếu trong Giáo hội.
- Cây thập giá và chữ IHS nói đến lòng đạo đức sâu xa của thánh nhân
- Chén lễ và Mặt nhật nói đến thánh nhân là vị thi sĩ đã viết ra những bài thánh thi ca ngợi phép Mình thánh Chúa như bài Tantum Ergo.
- Sau cùng ở dưới chân hình tượng thánh nhân có mũ Hồng Y, mũ gậy Giám mục ý muốn nói đến Thánh nhân đã từ chối nhận những tước hiệu chức vị này khi còn sinh thời.
Hằng năm Giáo hội công giáo kínnh nhớ Thánh Thomas thành Aquin vào ngày 28.Tháng Giêng.
Lm. Daminh Nguyễn ngọc Long